جدال رأی و روایت، نگاهی به عقل‌گرایی و عقل‌گریزی در اندیشه اسلامی

27 ثور 1402
پس از نشر رساله جناب داکتر بشیر احمد انصاری، زیر عنوان “جدال رأی و روایت” گفتگوهای موافق و مخالف فراوانی پیرامون آن به راه افتاد. این‌که این اثر توانست در میان علاقمندان مباحث دینی در محیط ما مایه بحث و گفتگو شود در ذات خود بسیار ارزشمند است. مهم این نیست که ما با همه دیدگاه‌های یک نویسنده موافق باشیم، مهم این است که اثر وی بتواند در مرداب راکد اندیشه در محیط ما تموج و ...

فرق دین و شریعت

25 حمل 1402
دین و شریعت یک چیز نیستند، هرچند که گاهی، در برخی سیاق‌ها به یک معنا به کار رفته‌اند. علمِ دین‌شناسی تطبیقی (comparative religion) که از دانش‌های معتبر جهانی است، و در بسیاری از دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود، نشان می‌دهد که دین و شریعت همسان نیستند، و در واقع بسیاری از ادیان فاقد شریعت هستند. آیاتی از قرآن مجید نیز دین و شریعت را متفاوت معرفی کرده است، زیرا از یکسو تاکید دارد که ...

از اهداف دین تا مقاصد شریعت

25 حمل 1402
اگر به تفکیک دین و شریعت واقف باشیم، به آسانی پی خواهیم برد که دین و شریعت اهداف متفاوتی دارند، و در واقع اهداف شریعت وسایلی برای اهداف دین هستند و نه به عکس. در باره اهداف دین اتفاق نظر قاطعی وجود ندارد، زیرا بستگی به این دارد که از درون یک دین به موضوع نگاه کنیم یا از بیرون آن. اگر از درون دین نگاه کنیم اولا هر دین دارای دستگاه اعتقادی و اخلاقی خاص خود است، و ثانیا ...

رابطه فقه و شریعت

25 حمل 1402
اگر پی برده باشیم که دین و شریعت یکی نیستند، و شریعت بخش متغیر و ناپایدار دین است که در طول تاریخ انبیا متناسب با زمان و مکان تغییر کرده است، آن گاه راحت‌تر پی خواهیم برد که فقه یکسره متعلق به حوزه شریعت است و پیوندی با اصل دین، که امور ثابت و جهان‌شمول است، ندارد. اما تفاوتی که فقه با شریعت دارد این است که شریعت، علی‌رغم ذات متغیّرش، تکیه به نص مستقیم دارد ...

اجتهاد و تقلید (۱)

25 حمل 1402
کسانی که با مبحث فقه و ارتباط آن با شریعت سر و کار داشته باشند حتما در باره دو اصطلاح اجتهاد و تقلید شنیده‌اند. اجتهاد از واژه جهد، به معنای کوشش، اشتقاق یافته و به معنای به خرج دادن کوشش و تلاش است، و در اصطلاح به معنای به کار انداختن توان ذهنی در استنباط احکام شرعی از نصوص و سرچشمه‌های نخستین شریعت، یعنی کتاب و سنت به کار می‌رود. تقلید از واژه قلاده اشتقاق شده است ...

اجتهاد وتقلید (۲)

25 حمل 1402
ب) تقلید: محمد بن علی شوکانی (متوفای ۱۲۵۰ هجری) از دانشمندان سنیِ زیدی الاصل یمَن، در باره تقلید می‌گوید: “تقلید در اصل از قلاده گرفته شده است، بندی که بر گردن کسی یا چیزی می‌اندازیم، مانند بند افکندن به گردن شتری که برای قربانی در حج برده می‌شود و به آن تقلید الهدی می‌گویند، گویا که مقلد حکم و دیدگاه کسی را که مرجع تقلید اوست مانند بندی بر گردن خود می‌افکند. در اصطلاح ...